Gemeenteraadsleden moeten Nederlands spreken, wanneer ze in hun hoedanigheid van vertegenwoordiger van de gemeente in de algemene vergadering van een gemeentelijke vereniging een agendapunt over die algemene vergadering inleiden en ter stemming voorleggen. De Raad van State verwerpt bijgevolg het beroep van de gemeente Linkebeek.
In het arrest 144/2023 van 9 november 2023 beantwoordt het Grondwettelijk Hof de prejudiciële vragen die de Raad van State bij een arrest van 30 juni 2022 stelde over de verplichting om het Nederlands, de bestuurstaal, te gebruiken in de gemeenteraadszittingen van de randgemeenten.
Volgens de Vlaamse toezichthoudende overheid kan alleen het Nederlands worden gebruikt voor een geldige besluitvorming. Artikel 23 van de Taalwet bestuurszaken stelt immers dat de randgemeenten uitsluitend het Nederlands kunnen gebruiken in hun binnendiensten.
Gemeenteraadsleden stellen echter dat zij wel het Frans mogen gebruiken voor hun tussenkomsten in de gemeenteraad, omdat die verplichting enkel geldt voor de burgemeester en de leden van het college. Zij steunen daarvoor op de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof.
In het arrest 17/86 van 26 maart 1986 oordeelde het Hof inderdaad dat de Taalwet bestuurszaken niet van toepassing is op mandatarissen die zitting nemen in een collegiaal orgaan. Zij kunnen niet als diensten in de zin van artikel 1 worden aanzien, behalve wanneer zij optreden als individuele bestuursautoriteiten.
In zijn arrest 26/98 van 26 maart 1986 oordeelde het Hof tevens dat de verplichting om uitsluitend het Nederlands te gebruiken tijdens de gemeenteraadszittingen geldt voor de burgemeester en de andere leden van het college van het college.
In het arrest van 9 november 2023 verduidelijkt het Hof nu dat de verplichting om het Nederlands te gebruiken tijdens de gemeenteraadszittingen eveneens geldt voor een gemeenteraadslid dat ook vertegenwoordiger is van de gemeente in de algemene vergadering van een gemeentelijke vereniging, wanneer hij in die hoedanigheid het woord neemt om het agendapunt over de algemene vergadering van die gemeentelijke vereniging in te leiden en ter stemming aan de gemeenteraad voor te leggen.
Met het arrest 257.038 van 30 juni 2023 vernietigt de Algemene Vergadering van de Raad van State de beslissing waarmee de gouverneur van de provincie Vlaams-Brabant een beslissing van de gemeenteraad van Kraainem vernietigde. De gemeente besliste immers om de inwoners die schriftelijk hun voorkeur voor het Frans aangaven voor de contacten met de gemeente bij te houden in een gemeentelijk register, en plande om dit register te raadplegen voor elke communicatie naar de burger toe. Volgens de gouverneur stemt de invoering van een dergelijk systeem van registratie van de taalaanhorigheid niet overeen met de voorrang die aan het Nederlands moet worden gegeven in het Nederlandstalige taalgebied op basis van artikel 4 van de Grondwet, noch met de uitleg die de Vlaamse overheid in haar omzendbrieven geeft aan de artikelen 25, 26 en 28 van de Taalwet bestuurszaken.
In haar arrest herbevestigt de Algemene Vergadering van de Raad van State haar eerdere standpunten over de wijze waarop die artikelen van de Taalwet bestuurszaken moeten worden toegepast, rekening houdend met de ruimere context van de taalregeling in België. Volgens de Algemene Vergadering volstaat het dat een inwoner een keer om de vier jaar de gemeente informeert van zijn wens om in het Frans te worden bediend. Dit noodzaakt volgens de Raad een of andere vorm van registratie van die vier jaar geldende taalvoorkeur, wat niet noodzakelijkerwijze tot het creëren van een subnationaliteit dreigt te leiden. Een algemeen verbod om een eventuele taalvoorkeur bij te houden kan, volgens de Raad, niet worden gelezen in artikel 4 van de Grondwet, noch worden gestaafd door de Vlaamse omzendbrief BB 2010/03. De gemeenten mogen volgens de Algemene Vergadering hun inwoners inlichten over de mogelijkheid om hun taalvoorkeur aan te geven, maar ze moeten op dit vlak wel lijdzaam en receptief blijven.
In twee recente arresten van 30 juni 2022 buigt de Algemene Vergadering van de Raad van State zich over een verschil in interpretatie van artikel 23 van de Taalwet bestuurszaken. Volgens dit artikel gebruiken de plaatselijke diensten van de randgemeenten alleen het Nederlands in hun binnendiensten. Algemeen wordt aanvaard dat de gemeenteraad een plaatselijke dienst is. Daardoor kan volgens de Vlaamse toezichthoudende overheid alleen het Nederlands worden gebruikt voor een geldige besluitvorming. Die visie wordt echter betwist: artikel 23 zou niet van toepassing zijn op individuele gemeenteraadsleden die geen lid zijn van het college. Sommigen onder hen beroepen zich op artikel 30 van de Grondwet om het Frans te gebruiken in hun mondelinge tussenkomsten tijdens de gemeenteraad.
In het arrest 254.186 beslist de Raad om aan het Grondwettelijk Hof drie prejudiciële vragen te stellen over de interpretatie van artikel 23 van de Taalwet bestuurszaken.
In het arrest 254.188 verwerpt de Algemene Vergadering van de Raad van State het verzoek van een gemeenteraadslid van Drogenbos om bepaalde beslissingen te schorsen.
In haar arrest 254.189 van 30 juni 2022 bevestigt de Algemene Vergadering van de Raad van State haar interpretatie van de artikelen 25, 26 en 28 van de Taalwet bestuurszaken. Volgens die interpretatie moeten de gemeentelijke diensten van de randgemeenten gedurende vier jaar rekening houden met een schriftelijk verzoek voor een dienstverlening in het Frans. Volgens de Raad van State volgt daaruit dat een of andere vorm van registratie van die voorkeur mogelijk moet zijn, zonder dat dit noodzakelijkerwijze tot de creatie van een zogenaamde subnationaliteit leidt. Uit artikel 4 van de Grondwet noch uit de Taalwet bestuurszaken kan een algemeen verbod op taalregistratie worden afgeleid. De Algemene Vergadering schorst bijgevolg het besluit van de gouverneur van Vlaams-Brabant waarin de beslissing van 30 maart 2021 van de gemeenteraad van Kraainem betreffende het bijhouden van de taalvoorkeur in een gemeentelijk register wordt vernietigd.
In arrest 254.187 verwerpt de Raad van State het beroep tot nietigverklaring en de vordering tot schorsing ingesteld door een inwoner van de randgemeente Sint-Genesius-Rode, omdat de Raad al via het arrest 251.570 van 22 september 2021 de vernietiging had uitgesproken van de beslissing waarmee de toezichthoudende overheid het besluit van de gemeente Sint-Genesius-Rode vernietigde.
De Algemene Vergadering van de Raad van State herbevestigt het standpunt dat zij voor de eerste keer innam in de arresten 227.775 en 227.776 van 20 juni 2014. Dit houdt in dat inwoners van de randgemeenten aan de gemeentelijke diensten kunnen vragen om hun keuze voor een dienstverlening in het Frans voor een periode van vier jaar bij te houden.